بهره وری چیست؟
اگر در تعریفی ساده بخواهیم بهره وری را در سازمانی توضیح دهیم، یعنی میزان خروجی و سود سازمان نسبت به هزینه‌ها.
یعنی اگر سازمانی بتواند با ثابت نگهداشتن کیفیت، از میزان هزینه‌های سازمانی خود کم کند، می‌تواند بگوید بهره‌وری ایجاد کرده است.
اما تعریفی که استاندارد از بهره‌وری و عوامل کلیدی آن دارد، انجام فعالیت با اثربخشی و کارایی مطلوب است.
تعریف اثربخشی (effectiveness): میزانی كه فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده تحقق یافته و نتایج برنامه ریزی شده بدست آمده است. به عبارتی انجام کار درست
تعریف کارایی (efficiency): رابطه میان نتایج بدست آمده با منابع استفاده شده یا درست انجام دادن کار
ابزارهای ارتقاء بهره‌وری عبارتند از کایزن و شش سیگما
کایزن چیست؟
“کایزن” یک کلمه ژاپنی به معنای “تغییر برای بهتر شدن” است و در انگلیسی، کایزن با لغت “بهبود” ترجمه شده است.
در زبان ژاپنی کایزن یعنی: بهبود مستمر و مداوم، توام با مشارکت همه افرادی است که در یک شرکت یا یک سازمان (مدیریت ارشد، مدیران و کارگران)، بکار مشغولند می‌باشد که تقریباً کم هزینه است.
KAI + ZEN = KAIZEN
بهبود مستمر و تدريجي با بهره گيري از مشاركت كاركنان
کایزن
کایزن ترکیبی دو کلمه‌ای از یک مفهوم ژاپنی است. KAI به معنی تغییر و ZEN به معنی خوب می‌باشد و ترکیب این دو به مفهوم تغییر به سمت بهتر شدن یا بهبود مستمر و تدریجی است. در واقع کایزن بر این فلسفه استوار است که برای ایجاد بهبود در سازمان‌ها لازم نیست به دنبال تغییرات انفجاری یا ناگهانی باشیم، بلکه هر نوع بهبود یا اصلاح به شرط آنکه پیوسته و مداوم باشد، ارتقای بهره وری را در سازمان‌ها به ارمغان خواهد آورد. کایزن به معنی بهسازی است. به علاوه، کایزن مفهوم بهسازی مستمر در زندگی شخصی، زندگی خانوادگی، اجتماعی و زندگی کاری را نیز می‌دهد. معنی اصلی واژه کایزن، ساده و گویاست؛ کایزن یعنی بهبود مستمر، بهبود مستمری که تمامی افراد یعنی مدیران، کارکنان و کارگران را در بر می‌گیرد.
فلسفه کایزن بر این اصل استوار است که شیوه زندگی انسان شامل زندگی شغلی، زندگی اجتماعی و زندگی خانوادگی باید پیوسته و مداوم بهبود یابد. فرهنگ کایزن و تعامل آن در بین لایه‌ها و سازمان‌های مختلف اجتماعی در ژاپن باعث شده است تا کارخانه به دانشگاه تبدیل شود و دانشگاه به کارخانه، کارگر از مدیر بیاموزد و مدیر از ایده‌های کارگر بهره‌مند گردد. پژوهشگر لباس کار بپوشد و به جای نشستن در دفتر به صحنه تولید بیاید و فعالان صحنه‌های تولید به فکر و تدبیر در باب بهبود کار خویش بگرداند و به پژوهش روی آورند.
پیام استراتژی کایزن در این جمله خلاصه می شود که «حتی یک روز را نباید بدون ایجاد نوعی بهبود در یکی از بخش‌های سازمان یا شرکت سپری نمود»، یعنی همان فرمایش پیامبر اکرم (ص) که «مسلمانی که دو روزش برابر باشد، مغبون است».
